Кремлде Россия менен Ирандын президенттери Владимир Путин менен Ибрахим Раисинин сүйлөшүүлөрү өттү. Жолугушуунун негизги темалары – Палестинадагы кырдаал, ошондой эле энергетика тармагындагы кызматташтык жана транспорт тармагындагы ири инфраструктуралык долбоорлор болду. Бул сүйлөшүүлөр орус лидеринин акыркы 48 саатта өткөргөн Жакынкы Чыгыш боюнча бир катар жолугушууларын жыйынтыктады. 6-декабрда Путин БАЭ жана Суад Аравияда болсо, 7-декабрд Раиси менен сүйлөшүүнүн алдында Омандын мураскор ханзаадасы, жаштар, маданият жана спорт министри Зиязин бин Хайтам Аль Саид менен кеңири баарлашкан.
Ирандын президенти Москвада кандай кабыл алынды жана кандай билдирүүлөр жасалды?
Биргелешкен долбоорлор жана Жакынкы Чыгыш
РИА Новости маалымдагандай, Путин ирандык кесиптеши менен болгон жолугушуусунда Россия менен Ирандын эки тараптуу мамилелери абдан интенсивдүү өнүгүп жатканын белгиледи.
Ал Ирандын Жогорку лидери Али Хаменеиге эң жакшы каалоо-тилектерин жолдоону өтүндү. «Анын (Али Хаменеи – ред.) колдоосу менен акыркы жылдары биз жакшы динамикага ээ болдук, өткөн жылы товар жүгүртүү 20 пайызга өстү», – деди Путин.
Россия Ислам Республикасына дан жана май өсүмдүктөрүн, жыгач материалдарын, органикалык эмес химия, машина куруучу жабдууларды, кагаз жана картон, өлчөөчү приборлорду экспорттойт. Ал эми Ирандын жашылча-жемиштерди, жаңгактарды, сүт азыктарын, пластмассаларды, кара металл буюмдарын, курулуш материалдарын, таш жана сантехника импорттойт. Октябрда өлкөлөр 2024-жылдын мартына чейин бажы төлөмдөрүн нөлгө түшүрүү боюнча макулдашышкан.
Путин ошондой эле Москва менен Тегеранды ири инфраструктуралык долбоорлор байланыштырарын эске салды.
“Азыр биз Түндүк-Түштүк темир жолунун курулушун практикалык ишке ашырууга жеттик. Албетте, биз энергетика тармагында салттуу түрдө иш алып барып жатабыз. Билим берүү тармагында – бизде окуган ирандык студенттердин саны көп. Жалпысынан алганда, иш дээрлик бардык багыттар боюнча жигердүү жүрүп жатат», – деди ал.
Мындан тышкары, тараптар Жакынкы Чыгыштагы кырдаалды да талкуулашты.
Путин аймактагы кырдаал, өзгөчө Палестинадагы кырдаал боюнча пикир алмашуу абдан маанилүү деди.
Ирандын президенти Ибрахим Раиси Газа тилкесиндеги кырдаалды геноцид деп атады.
«Палестинада жана Газада болуп жаткан окуялар, албетте, геноцид жана адамзатка каршы кылмыш», – деди Раиси.
Иран президенти Газаны бомбалоо токтоосуз токтотулуп, Палестина-Израиль чатагы чечилиши керектигин баса белгиледи.
«Бул биздин аймактын гана эмес, бүткүл адамзаттын маселеси. Ошондуктан тез арада чечим табуу керек», – деп түшүндүрдү Раиси.
Анын айтымында, азыркы тапка чейин Газада алты миңден ашуун бала «сионисттик режимдин» курмандыгы болду. Ал АКШ жана башка Батыш өлкөлөрү Тель-Авивдин аракеттерин колдоп жатканына өкүнүчүн билдирди.
Мамилелердин тарыхы
Бул Раисинин Россияга бийликке келгенден кийинки экинчи сапары. Биринчи сапары 2021-жылы болгон. Ал Путин менен телефон аркылуу жакында эле – 16-октябрда сүйлөшкөн. Анда да азыркыдай эле Газа тилкеси талкууланган. Путин Ислам республикасына 2007, 2015, 2017, 2018 жана 2022-жылдары барган.
Орус-иран диалогу дүйнөлүк саясий жана диний күн тартибиндеги көпчүлүк маселелер боюнча позициялардын дал келишине жана окшоштугуна негизделген. Бул көп полярдуу дүйнөнү курууга да тиешелүү. Москва менен Тегеран Түштүк Кавказда, Борбор Азияда жана Жакынкы Чыгышта туруктуулукту жана коопсуздукту чыңдоо үчүн биргелешип аракеттенүүдө. Эки мамлекеттин президенттери ШКУ, ЕАЭБ жана башка эл аралык уюмдардын саммиттеринин алкагында байма-бай жолугушуп турушат.
1-январдан тарта Иран БРИКСке кошулат. 2015-жылы Москва өзөктүк келишимди түзүүдө маанилүү роль ойногон. Тилекке каршы, Дональд Трамптын президенттигинин тушунда АКШ келишимден чыгып, сүйлөшүүлөр дагы эле токтоп турат.
